Η διαδικασία του κύκλου της βιωματικής εκπαίδευσης (της οργάνωσης της διδακτικής πράξης ώστε να ευνοεί τη βιωματική μάθηση) πραγματώνεται, όχι για τα παιδιά, αλλά με τα παιδιά, και αποτελείται από στάδια που ποικίλουν στη βιβλιογραφία και παρουσιάζουν διαφορές ως προς το τι περιέχουν και πού πρέπει να δοθεί σημασία. Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά 7 στάδια για τις ανάγκες του παρόντος εκπαιδευτικού υλικού:

​

1. Το βίωμα... η πράξη... το παιχνίδι! Τα παιδιά κατ’ αρχάς, μετά από μια σύντομη εισαγωγή και κατάλληλες οδηγίες, καλούνται να βιώσουν μια περιεκτική και προσεκτικά σχεδιασμένη εμπειρία (παιχνίδι), – όπως περιγράφεται στο εκπαιδευτικό υλικό – που ενισχύει την ενεργητική μάθηση, δημιουργεί εμπειρίες σε μικροκλίμακα, αναδεικνύει στάσεις και συμπεριφορές και οδηγεί άμεσα στη συνειδητοποίηση της ανάγκης για αλλαγή, απαραίτητο κίνητρο για την περαιτέρω ενασχόληση τους με το θέμα.

​

2. Η διαδικασία της αναφοράς, δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να μιλήσουν σε ένα πρώτο επίπεδο για την εμπειρία τους. Για το τι συνέβη, τι βίωσαν, τα συναισθήματα που προκλήθηκαν και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν κατά την διάρκεια του παιχνιδιού, μέσα από μία δομημένη συζήτηση που δεν πιέζει χρονικά και ευνοεί τη διερεύνηση και τη γνωριμία με τον πλούτο και το ευρύ φάσμα των αντιδράσεων της ομάδας τους χωρίς κριτική. Για το λόγο αυτό ο εμψυχωτής δημιουργεί συνθήκες ειλικρινούς διαλόγου, επικέντρωσης περισσότερο στο κάθε παιδί σαν πρόσωπο ξεχωριστό και όχι στο περιεχόμενο της μάθησης.

 

Ενδεικτικές ερωτήσεις:

• Πώς ήταν για σας αυτό που ζήσατε;

• Τι συνέβη σε αυτή τη δραστηριότητα;

• Πόσο εύκολο ή δύσκολο σας φάνηκε το παιχνίδι;

• Πώς αισθανθήκατε κατά την διάρκεια του; Τι σκέψεις σας γέννησε;

• Πώς ακούσατε τον /την … ; Νιώσατε κάτι ανάλογο;

​​

3. Ο αναστοχασμός είναι η ώρα που γεννιούνται τα ερωτήματα της ομάδας για το ζήτημα που αναδύεται. Ο εκπαιδευτικός-εμψυχωτής «ρωτάει την ομάδα για ερωτήματα που τυχόν έχει» ή ρωτάει ο ίδιος αν η ομάδα είναι άπειρη, ώστε να αναδυθούν οι συνδέσεις με το περιεχόμενο του παιχνιδιού. Αναζητά σκέψεις, υποθέσεις, προβληματισμούς των παιδιών χωρίς να τις κρίνει και τις «ρίχνει στο τραπέζι» της συζήτησης ή φροντίζει να αναγράφονται σε πίνακα για μελλοντική ανάλυση. Επιδιώκει την τοποθέτηση των παιδιών σε αυτά που ακούγονται (τι λέτε για αυτό που είπε ο/η…;). Προκαλεί τη συζήτηση για τα πρότυπα και τις δυναμικές από το περιβάλλον που καθορίζουν/εξηγούν τη συμπεριφορά μας στο παιχνίδι ή στην καθημερινή ζωή και μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα την εμπειρία μας. Είναι η διαδικασία όπου μαθαίνει η ομάδα από τα μέλη της και είναι σεβαστές οι διαφορετικές εμπειρίες/ανταποκρίσεις από κάθε παιδί.

 

Ενδεικτικές ερωτήσεις:

• Έχετε βιώσει ποτέ κάτι ανάλογο στην πραγματική ζωή σας; Μήπως αυτό που συνέβη σε αυτή τη δραστηριότητα μοιάζει με τον πραγματικό κόσμο; Πώς;

• Γιατί πιστεύετε υπήρχαν αυτές οι αντιδράσεις από την ομάδα μας;

• Γιατί γίνεται αυτό; Πώς υιοθετούμε συμπεριφορές που βλάπτουν τον πλανήτη και την υγεία μας;

• Γιατί συνεχίζουμε να λειτουργούμε έτσι ενώ γνωρίζουμε τι συμβαίνει;

• Εσείς πώς γνωρίζετε αυτά που γνωρίζετε; Είναι από προσωπικά βιώματα ή από άλλες πηγές; (άλλα παιδιά, ενήλικες, βιβλία, μέσα ενημέρωσης κλπ.)

• Πώς φαντάζεστε την καθημερινότητα σας με μειωμένες εκπομπές CO2; Τι θα μπορούσατε «εύκολα» να κάνετε/αλλάξετε;

• Σε τι κόσμο επιθυμούμε/ονειρευόμαστε να ζήσουν τα παιδιά μας; Με ποιες αξίες;

​​

4. Η γενίκευση είναι μια μακρά διαδικασία κατανόησης της συνολικής εικόνας, του «κάδρου» μέσα στο οποίο υπάρχει το θέμα/πρόβλημα. Στοχεύει στο να επιθυμήσουν τα παιδιά να μάθουν περισσότερα για την κατανόηση της λειτουργίας των ανθρώπινων κοινωνιών και την επίπτωση που έχει αυτή κάθε φορά στο περιβάλλον του πλανήτη. Μαθαίνουν για το ρόλο των αξιών και τον τρόπο που διαμορφώνονται και καθορίζουν τις πράξεις μας, τη σημασία της πολιτικής, της νομοθεσίας και της ευθύνης των θεσμών. Παροτρύνονται να μελετήσουν δεδομένα, αναφορές, να υπολογίσουν και να αναζητήσουν πληροφορίες, να φτιάξουν νοηματικούς συστημικούς χάρτες, να επιχειρηματολογήσουν για τις διεθνείς τάσεις και τις συγκρούσεις που υπάρχουν για τα θέματα. Με τη βοήθεια απεικονίσεων που βοηθούν τη συστημική σκέψη, αναγνωρίζουν τις αλληλεπιδράσεις αλλά και τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων και θέτουν σε αμφισβήτηση στερεότυπα και απόψεις που δεν αντέχουν στη δοκιμασία της κριτικής τους σκέψης.

 

Ενδεικτικές ερωτήσεις:

• Τι συμβαίνει στην κοινότητα/σχολείο/πόλη/πατρίδα/κόσμο μας; Γιατί;

• Τι συμβαίνει στον κόσμο για τα ζητήματα που εξετάζουμε, μπορείτε να κάνετε μια έρευνα και να μας την παρουσιάσετε;

• Ποιες είναι οι συγκρούσεις διεθνώς για το ζήτημα και γιατί;

• Τι πιστεύετε ότι κρύβεται πίσω από τις επιλογές των κρατών/θεσμών/οργανώσεων; Από πού το μάθατε; Είναι αξιόπιστη πηγή;

• Ποιο ρόλο παίζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης;

• Ποιες είναι οι βαθύτερες αιτίες για αυτή την κατάσταση;

• Ποιοι ωφελούνται και ποιοι ζημιώνονται από αυτό που συμβαίνει;

• Ποια βήματα θα μπορούσαν να γίνουν για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα;

 

5. Η προετοιμασία για δράση είναι η διαδικασία όπου τα παιδιά ετοιμάζονται να δράσουν για την αλλαγή με τους δικούς τους όρους! Ενθαρρύνονται να αναλάβουν κάποια εθελοντική δράση κατάλληλη για την ηλικία τους με τον «διακριτικό» συντονισμό του εκπαιδευτικού τους. Καλούνται να αποφασίσουν δημοκρατικά και να υπερπηδήσουν τις δυσκολίες που προκύπτουν από την καθημερινότητα τους και από τη συμμετοχή τους σε δημοκρατικές διαδικασίες. Παροτρύνονται να διαπραγματευτούν το τι είναι επιθυμητό, επείγον, εφικτό, αποτελεσματικό κλπ. Ενεργοποιούν τη δημιουργικότητα τους απέναντι στις πρακτικές δυσκολίες του εγχειρήματος και ενδυναμώνονται από τη συλλογική προσπάθεια για την υλοποίηση του.

 

Ενδεικτικές ερωτήσεις:

• Πού θα στοχεύει η δράση μας για να είναι εφικτή και αποτελεσματική;

• Με ποιους θα συνεργαστούμε;

• Ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε για να υλοποιήσουμε την δράση μας;

• Πώς πρέπει να παίρνονται οι αποφάσεις;

• Πώς θα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της κωλυσιεργίας, της αδιαφορίας, της έλλειψης χρόνου, της ανισοκατανομής των ευθυνών στα μέλη της ομάδας κλπ.;

• Πώς θα αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες;

• Πώς θα προβάλουμε αυτό που κάνουμε;

 

6. Η εφαρμογή/το βίωμα. Είναι η ώρα που τα παιδιά με δημοκρατικές μεθόδους, ομαδικές αποφάσεις και συλλογικότητα, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις ιδιαιτερότητες και τα χαρίσματα του καθενός/μιας, υλοποιούν τη δράση τους στα κοινωνικά περιβάλλοντα που ζουν, αξιοποιώντας τις γνώσεις τους. Μαθαίνουν να δρουν κινητοποιημένα από την δική τους θέληση χωρίς την κατεύθυνση από το σύνηθες πρόσωπο της εξουσίας του εκπαιδευτικού που καλείται στην περίσταση αυτή να «αφήνει τα λάθη να υπάρξουν». Ακόμα και αν θεωρούν τη δράση τους μικρής σημασίας, μπορεί να προκύψει – αν όλοι το επιθυμούν – ένας νέος κύκλος μάθησης που ξεκινάει από τις στοχευόμενες ερωτήσεις του εκπαιδευτικού/εμψυχωτή: «Πώς ήταν αυτό που ζήσατε; Γιατί;». Άλλωστε, μια «αποτυχημένη» δράση στα μάτια των παιδιών, αν αναλυθεί ουσιαστικά στα ερωτήματα του «γιατί και του πώς» μέσα από έναν νέο κύκλο βιωματικής μάθησης, μπορεί να θεωρηθεί μια πετυχημένη εκπαιδευτική διαδικασία...!

​

7. Η ανάδυση των μεταγνωστικών στοιχείων που πλαισιώνουν την όλη διαδικασία την τοποθετούν στη γενικότερη διαδικασία μάθησης, δικαιολογούν το γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε. Επαναφέρουν την προσοχή στο πρόσωπο του κάθε παιδιού και στην παραδοχή του ότι τα ίδια δεν ευθύνονται για την κατάσταση και στο ότι «δεν θα αλλάξουν τώρα τον κόσμο, γιατί τώρα μαθαίνουν ακόμη πώς να δρουν»! Είναι πραγματικά πολλές φορές ανακουφιστική στα παιδιά η σκέψη της αναβολής της δράσης για την αλλαγή του κόσμου για την ενήλικη ζωή τους που ακολουθεί!

 

Ενδεικτικές ερωτήσεις:

• Τι μας άρεσε πιο πολύ σε αυτό το ταξίδι; Γιατί;

• Πού δυσκολευτήκαμε; Γιατί; Τι πρέπει να κάνουμε για αυτό;

• Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά μου; των υπολοίπων; τη δική σας;

• Τι θα σας βοηθούσε την άλλη φορά;

​​