Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ «ΑΝΗΚΕΙΝ» ΣΕ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ
Κάθε μέλος μιας ομάδας, ιδίως στην αρχή, παρουσιάζει το καθημερινό του δημόσιο πρόσωπο, αυτό που είναι γνωστό στην τάξη, ως "ο καλός μαθητής", "ο αρχηγός", "το φυτό", κλπ. Πολλοί ίσως νιώθουν άβολα με αυτούς τους χαρακτηρισμούς και επιθυμούν κάτι άλλο για τον εαυτό τους. Δικό σας έργο είναι η ανάδυση των δυνατών σημείων του κάθε μέλους πέρα από τις «ταμπέλες» που τους δίνονται και παίζουν κομβικό ρόλο στη σχολική καθημερινότητα τους. Η αποκάλυψη, όμως, του πραγματικού εαυτού γίνεται σταδιακά, όταν δημιουργηθεί ένα κλίμα ψυχολογικά και συναισθηματικά ασφαλές. Ο εμψυχωτής θα πρέπει να ορίζει κάθε φορά τα όρια αυτής της αποκάλυψης αλλά και να φροντίζει μόνιμα για ένα ασφαλές κλίμα, όπου η αποκάλυψη αυτή όχι μόνον δεν θα εκθέσει το μέλος της ομάδας στα συνήθη πειράγματα, αλλά θα γίνει και βοηθητική διεργασία αυτογνωσίας και έρευνας για όλους!
Η προσωπική εμπλοκή θεωρείται δεδομένη, όταν με τον καιρό τα μέλη είναι πιο αυθόρμητα, πιο ανεκτικά και πιο συνεργάσιμα. Όταν μπορούν να απολαμβάνουν τη συμμετοχή τους, να παίρνουν ευχαρίστηση από την επαφή και τη συνεργασία τους, να εκφράζονται ελεύθερα, ειλικρινά με χιούμορ και αυτοπεποίθηση. Όταν παραδέχονται πιο εύκολα την άγνοιά, τις ανάγκες και τα ελλείμματά τους. Όταν θέλουν να βοηθήσουν τους άλλους, ζητούν βοήθεια από τους άλλους και συνεργάζονται με προθυμία με τον καθένα ή καθεμιά.
Η ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Είναι επίσης σημαντικό για το κάθε μέλος, το να νιώθει δεσμευμένο στη διεκπεραίωση κάποιου έργου ή στο να παρουσιάσει την δουλειά του μαζί με την ομάδα του στην επόμενη συνάντηση. Μπορεί οι συζητήσεις να γίνονται σε «μη κατευθυντικό» κλίμα, αλλά, όταν έρθει η ώρα της πράξης πρέπει να είναι πολύ ξεκάθαρο στον καθένα το τι υποχρεώσεις έχει αναλάβει εθελοντικά στην ολομέλεια ή στην υποομάδα του. Εξηγήστε στην ομάδα σας το γενικό σχέδιο που έχετε στον νου σας και τις απαιτήσεις από τα χρονοδιαγράμματα. Πολλοί μαθητές νιώθουν άβολα, όταν δεν είναι ξεκάθαρο το τι θα κάνουν και αντιδρούν αρνητικά στην «χύμα» κατάσταση που πιθανόν να επικρατεί ως προς την ανάθεση συγκεκριμένου έργου ή τη μη αναζήτηση ευθυνών για κάτι που δεν έγινε.
Είναι θεμιτό να αναλαμβάνει κάποιο μέλος λίγα, να δηλώσει την προσωρινή του αδυναμία του για δεσμεύσεις, αλλά αυτό πρέπει να δηλώνεται στην ομάδα. Μην αντιμετωπίζετε με υπερβολική αυστηρότητα τα «αμελή» μέλη και μην επικεντρώνεστε ως συνήθως στα πιθανά αρνητικά σημεία της συμμετοχής τους. Προβληματιστείτε φανερά στην ολομέλεια για το τι συμβαίνει, δηλώνοντας ότι περιμένετε περισσότερα για τις δυνατότητες που ξέρετε ότι έχουν και μην τα εκθέτετε στην μεγάλη ομάδα που μπορεί να ασκήσει πολύ σκληρή κριτική κάποιες φορές. Οι μικρές ομάδες ξέρουν καλύτερα να αντιμετωπίζουν την επιβάρυνση που δέχονται από κάποιο μέλος, όταν δεν προσφέρει τα συμφωνημένα. Στην ολομέλεια επιβραβεύστε τους/τις συνεπείς και ρωτήστε το πώς δούλεψαν και τι δυσκόλεψε τις ομάδες στο να ανταποκριθούν στις ευθύνες που ανέλαβαν.
ΆΛΛΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕ ΤΟΧΗ
Μπορείτε τέλος να αναφερθείτε -χωρίς να επικεντρωθείτε- στα «κλασσικά» κίνητρα των περιβαλλοντικών ομάδων, όπως είναι οι έξοδοι από την τάξη, οι επισκέψεις, οι μελέτες πεδίου, οι πιθανές εκδρομές. Επίσης μπορείτε να αναφέρετε τη χρήση του διαδικτύου για την επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας σας, όπως και με άλλους μαθητές ανά την Ελλάδα, καθώς στις υποχρεώσεις της συμμετοχής σας στο Δίκτυο «Βιώσιμη Πόλη» είναι και η παρακολούθηση της δουλειάς των άλλων μαθητικών ομάδων. Σε κάθε περίπτωση μας ενδιαφέρει η ανάπτυξη του εσωτερικού κινήτρου για την ενεργό συμμετοχή των μελών της ομάδας σας, παρά η οποιαδήποτε υλική ανταμοιβή από την εργασία τους που είναι θεμιτή, αλλά όχι πάντα ικανή για την ουσιαστική εμπλοκή των μελών της.
Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ Η ΤΗΣ ΠΛΑΣΜΑ ΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕ ΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Είναι σημαντικό να τονιστεί η επιδίωξη μας για την αποφυγή της χειραγώγησης των παιδιών μας προς μια ιδεολογική κατεύθυνση ή για την επιβολής μιας δράσης, χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή τους. Η αυθεντική συμμετοχή του εκπαιδευτικού ως προσώπου και η έκφραση των προσωπικών του απόψεων, πρέπει πάντα να συνοδεύεται με την προτροπή για την κριτική ανάλυση τους με την τοποθέτηση όλων των μελών της ομάδας, όπως προτείνεται άλλωστε και για κάθε άλλη άποψη που εκφράζεται. Πρέπει, επίσης, να συνοδεύεται με τη ρητή δήλωση ότι πρόκειται για τις προσωπικές σας απόψεις, που εκφράζονται όταν αυτό ζητηθεί επίμονα από τους μαθητές και ότι δεν πρέπει απαραίτητα να συμφωνήσουν με αυτές. Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις στην «κινητοποίηση» τους για δυναμική δράση. Οι μαθητές μας, ίσως, έχουν περιορισμένες και εξελίξιμες ικανότητες επιχειρηματολογίας ή ετοιμότητας για δράση αυτή την στιγμή. Δεν είναι ούτε μέλη πολιτικής οργάνωσης ούτε εκπαιδευμένοι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές σε κάποια ΜΚΟ και δεν είναι ίσως επιλογή τους το να γίνουν τουλάχιστον τώρα κάτι τέτοιο. Μην έχετε τέτοιες υπερβολικές προσδοκίες από αυτούς και μην παρασύρεστε από τη δική σας ίσως βούληση για να επιδείξει η ομάδα σας έργο.
Κάτι που δυστυχώς κατά την άποψη μας εμφανίζεται συχνά είναι η λεγόμενη «πλασματική συμμετοχή» των παιδιών. Ο συντονιστής, όπως έχει αναφερθεί, πολλές φορές ίσως πάρει οργανωτικές πρωτοβουλίες μπροστά σε μια δύσκολη κατάσταση της ομάδας. Αυτή η προσωρινή λύση στο πρόβλημα απέχει πολύ από ένα πρόγραμμα, όπου οι ουσιαστικές αποφάσεις παίρνονται από τον ενήλικα. Το να ωθούνται τα παιδιά χωρίς συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες σε μια δήθεν αυθεντική συμμετοχή με την ανάθεση έργου από τον εκπαιδευτικό, αναπαράγει κατά την άποψη μας, τη συνήθη σχέση εξουσίας που έχει οδηγήσει στην παραίτηση και την ανευθυνότητα. Παρά τις συνήθως αντίθετες δηλώσεις, υπάρχουν περιπτώσεις, όπου τα παιδιά δρουν «ακτιβιστικά» ή «διακοσμητικά», μη κατανοώντας όλα σε βάθος τον λόγο που κάνουν κάτι. Φροντίστε να μην είναι αυτή η δική σας ομάδα, γιατί θα είστε μακριά από τον στόχο σας, αν επιθυμείτε την εκπαίδευση τους ώστε να αναλάβουν με επιτυχία στο μέλλον τον ρόλο του ενεργού πολίτη.